Je leest in de maand januari vele lifestyle artikels met talloze tips om de ‘winterdip’ tegen te gaan, om beter om te gaan met het licht- en vitamine D-tekort, om in deze donkere tijden meer energie te krijgen.
Zoek niet verder! Neem die snoeischaar en het zaagje ter hand en trek op een mooie winterdag, wanneer het niet te hard vriest, met een ladder en goede moed de hoogstamboomgaard in.
Vanaf het moment dat de sapstroom in de bomen vertraagt en je na het vallen van de bladeren een goed zicht hebt op de takken, kan je het pitfruit beginnen snoeien (het steenfruit volgt later, het kleinfruit zoals bessen krijgt als laatste een snoeibeurt). In de praktijk betekent dat eerst aan de slag gaan met de robuuste appelbomen en de statige perelaars.
We snoeien in het winterseizoen om de groei van de bomen te stimuleren. Vergelijk het met een kappersbeurt die ervoor zorgt dat je haar er gezond uitziet, wat voller lijkt en weer wat sneller gaat groeien. Doe dus zoals een kapper: maak je (snoei)schaar proper en begin met observatie: welke takken knip je eruit, welke laat je staan omdat ze de vorm van je boom(kapsel) bepalen?
Wie ooit een snoeicursus bij haar of zijn regionaal landschap volgde, weet dat (snoei)beheer altijd op maat van de boom gebeurt: hoe je de schaar erin zet, is telkens verschillend. Cursussen staan bol van de schetsen die allerlei mogelijke situaties met (veel) takken in beeld brengen, en dan aangeven welke je kan wegknippen, maar helaas zijn het vaak situaties die je zelden in de praktijk tegenkomt. In snoeicursussen is steeds een praktijkgedeelte voorzien, waarbij je onder deskundig toezicht van een expert het meeste bijleert. Er zijn een aantal algemene richtlijnen, waarvan het zaak is om ze zo goed mogelijk te onthouden. Enkele goed gekozen ‘oneliners’ kunnen daarbij helpen (met dank aan Jan Gelders van Den Boogerd).
Snoeien is een echte verjongingskuur. Licht in de kruin brengen, door takken die naar binnen groeien of verticaal de hoogte in gaan weg te nemen, zorgt voor een betere kwaliteit van de vruchten. Als de wind gemakkelijker door de boom blaast, voorkom je schimmel en andere plagen.
Veel licht en lucht in deze boom
De ‘truc met de pet’ is een indicatie van de hoeveelheid takken die je mag wegsnoeien. Merk op dat deze oneliner enigszins naar overdrijving neigt: als je na een kappersbezoek een pet moet opzetten, is er misschien wat teveel weggeknipt… Maar als je niet snoeit, gaan er op den duur alleen maar vruchten groeien op het einde van de takken. Als je binnenin de boom wat ruimte creëert door te snoeien, zal jouw fruitboom méér en langer vruchten voortbrengen.
Door deze oude appelboom in Linter kan je met gemak je pet gooien zonder een tak te raken.
Dit kapsel - een soort omgekeerde coupe à la jatte voor fruitbomen – is al een tijdje de mode voor appelbomen. Het wil zeggen dat er bij het enten van de boom geen centrale tak (‘harttak’) behouden is, maar gekozen is voor een soort glasvorm die bestaat uit een viertal hoofdtakken (‘gesteltakken’). Ook deze oneliner drukt het wat sterk uit: uiteindelijk volg je, zoals het een goede kapper betaamt, de ‘natuurlijk’ vorm van de boom en help je die om gezond te blijven en mooie vruchten te dragen. Het is daarbij belangrijk om de eerste jaren elk jaar je boom te bekijken en aan te pakken. Geleidelijk aan mag dat wat minder, en evolueer je naar een ‘onderhoudssnoei’ (na 7 à 10 jaren ongeveer).
Nog wat bijknippen en deze Tiense appelboom wordt een mooi Leffeglas.
Je kan je afvragen of zo’n kappersbeurt wel nodig is. Waarom laten we de natuur zijn gang niet gaan? Het snoeien van een boom brengt altijd wonden aan op de takken, dat kan toch niet goed zijn? Een fruitboom is, in al zijn maten (laag-, half- of hoogstam) en vormen altijd een ‘cultivar’, een cultuurplant die nooit spontaan in de natuur voorkomt. Zoals een fruitboom een keuze van de mens geweest is, is ook het snoeien ervan een typisch menselijke activiteit, die men altijd gedaan heeft vanuit de overtuiging dat zowel boom als mens hier baat bij heeft (langere levensduur, meer en groter fruit).
Minimaal snoei je dus de dode of zieke takken weg.
Eenmaal je de smaak van het snoeien te pakken hebt, zal je merken dat je die winterdip te boven bent gekomen, en dat je niet te stoppen bent! Niet getreurd, je mag ook in de zomer snoeien! Zo’n zomersnoei heeft een andere functie en zal de groei van de boom afremmen dan stimuleren. Of je nu in zomer of winter je boom te lijf gaat: snoei bij droog weer om te voorkomen dat de snoeiwonden infecteren.
Snoeien is noodzakelijk, en is ongelooflijk leuk! Het is daarom spijtig dat historische hoogstamboomgaarden (vroeger stond bij praktisch elke hoeve een hoogstamboomgaard, en vond je rond dorpskernen vaak een gordel van boomgaarden) er nu verwaarloosd bij staan. Nochtans zijn hoogstamboomgaarden in onze streken echte ‘schatten van het landschap’. Regionale landschappen nemen initiatieven om deze schatten in kaart te brengen, op te blinken en te behouden: we zoeken plekken om nieuwe hoogstamboomgaarden aan te planten, we verzorgen de oudere, rustieke boomgaarden die zo streekbepalend zijn, we organiseren activiteiten voor jong en oud om de schoonheid, de voordelen en mogelijkheden van een hoogstamboomgaard in de kijker te zetten.
Dit artikel is onderdeel van de campagne "Ontdek jouw #regionalelandschatten".
In elk regionaal landschap valt er heel wat te beleven, én wordt er druk gewerkt aan het beheer van het landschap. Elk Landschap is als het ware een schatkist.
De Regionale Landschappen nemen je in 2023 mee op ontdekkingstocht doorheen Vlaanderen en de werking van de organisatie. Je krijgt maandelijkse tips van onschatbare waarde zoals informatie van toffe activiteiten tot praktische kennis in en over onze prachtige landschappen.